Wat is HD?
HD is een afkorting voor heupdysplasie hetgeen letterlijk “heupmisvorming” betekent. Het komt voornamelijk voor bij grote en middelgrote honden van allerlei rassen, maar ook bij kruisingen. HD is een erfelijke aandoening waarbij daarnaast ook uitwendige invloeden, zoals voeding, beweging en trauma, vooral tijdens de groei, een belangrijke rol spelen.
Hoe ontstaat HD?
Het heupgewricht bestaat uit de heupkop, die bij het dijbeen hoort, en de heupkom, die bij het bekken behoort. Bij een normaal gewricht past de gladde, bolvormige heupkop goed in de heupkom en is deze kom ook voldoende diep voor de heupkop. De heupkop wordt door het gewrichtskapsel, de pezen en de spieren goed in de heupkom gehouden.
Als de heupkom onvoldoende diep is of als er teveel speling tussen heupkop en heupkom is, kunnen er beschadigingen aan het gewricht ontstaan. Door bewegingen van de heupkop tegen de heupkom kan de heupkom beschadigen. Op jonge leeftijd kunnen klachten ontstaan doordat dit pijnlijk is.
Als er bij gewrichten beschadigingen ontstaan, ontstaat op oudere leeftijd artrose. Artrose is eigenlijk gewrichtsslijtage van gewrichten met daarnaast ook botnieuwvorming. Gewrichten horen mooi glad en afgerond te zijn, zodat alles soepel kan bewegen. Als een gewricht niet meer glad is, als er bijvoorbeeld haken en onregelmatige stukken zijn, gaat bewegen pijn doen. Het ontstaan van artrose is de reden dat honden op oudere leeftijd met HD kreupel gaan lopen.
Honden met HD kunnen hiervan (ernstige) hinder ondervinden, soms al op jong leeftijd.
De verschijnselen die bij jonge honden gezien kunnen worden:
- Rennen met een soort konijnensprong, (de zogenaamde bunny-hop). Jonge honden met HD brengen tijdens het rennen beide achterbenen tegelijk naar voren.
- Kreupel lopen met één of beide achterpoten
Oudere honden met HD krijgen meer verschijnselen van artrose van de heupen. De verschijnselen die hierbij optreden kunnen als volgt zijn:
- Moeilijk opstaan, moeite om in beweging te komen, soms duidelijk met pijnuitingen
- Een stijve achterhand, vooral na rust
- Mank lopen met een of beide achterpoten
Hoe word HD vastgesteld?
Bij een lichamelijk onderzoek door de dierenarts, kan de waarschijnlijkheidsdiagnose HD worden gesteld. Dit doet de dierenarts door zowel bij de staande hond als de liggende hond naar de heupen te voelen. Soms kan er een duidelijke klik gevoeld en gehoord worden bij het naar buiten brengen van het dijbeen. Dit wijst erop dat de heupkop uit de heupkom schiet. Ook hebben dieren met heupklachten vaak een heel gespannen spiertje aan de binnenkant van het dijbeen.
De diagnose moet door middel van röntgenfoto’s worden bevestigd. Röntgenfoto’s zijn de gebruikelijke manier om vast te stellen dat de heupgewrichten niet goed gevormd zijn en om de mate van artrose vast te stellen. Wel is het zo dat de ernst op de röntgenfoto vaak niet overkomt met de ernst van de klachten.
Voor het maken van de röntgenfoto moet de hond op zijn rug liggen terwijl zijn achterpoten naar achteren worden getrokken. Dit is geen comfortabele houding en over het algemeen is het nodig om een kort roesje te geven aan de hond om de foto te kunnen maken. Dit houdt in dat voor het maken van de HD foto’s vaak een aparte afspraak gemaakt moet worden omdat het dier nuchter moet zijn.
Sommige honden met HD hebben hiervan weinig tot geen last. Het is echter wel zo, dat hoe meer er van de heupgewrichten geëist wordt (springen, bal spelen, traplopen, pakwerk en behendigheid), hoe zwaarder een hond is (overgewicht) en hoe ouder een hond is, hoe meer kans er is dat het dier zichtbare hinder van de HD krijgt.
Op jonge leeftijd (voor een jaar leeftijd) kan er eventueel een corrigerende operatie uitgevoerd worden. Dit is voornamelijk van belang bij dieren die al veel klachten hebben op jonge leeftijd. Soms is het echter zo dat als de dieren eenmaal uitgegroeid zijn, de klachten weer veel minder worden. Het wel of niet in aanmerking komen voor een corrigerende operatie verschilt dus per hond.
Helaas is het zo dat HD vaak pas bij de volwassen hond ontdekt wordt. Dan zijn corrigerende operaties niet meer mogelijk, er zou alleen overwogen kunnen worden om een kunstheup te plaatsen.
Zoals hierboven al gezegd hebben veel honden geen last van hun HD. De heupkop wordt door banden en spieren in de heupkom gehouden. Als de aanleg van de heupkom niet goed is, kan heel veel overgenomen worden door de spieren en banden. Daarom is het belangrijk dat een hond met HD in een goede conditie blijft.
De behandeling van dieren met klachten van HD richt zich vooral op revalidatie en voorkoming van overbelasting van de misvormde heupgewrichten, zoals:
- Overmatig lichaamsgewicht voorkomen. Uw hond moet dus goed op gewicht blijven. Elke kg extra is een extra belasting voor de heupen
- Regelmatige lichaamsbeweging die voor de heupen niet belastend is (regelmatig stukjes lopen, zwemmen, lichte looptraining naast de fiets). Een hond met HD mag prima lange stukken lopen zolang hij het maar gewend is. Regelmaat is heel belangrijk (dus niet door de week 5 minuten lopen en in het weekend 2 uur). Het is belangrijk dat de spieren goed getraind zijn (zie hierboven) daarom is beweging naast de fiets (het is rechtlijnig en constant waardoor de heupen minimaal belast worden, maar de spieren wel getraind worden) en zwemmen (gewrichten niet belast) heel goed. Wel moet deze beweging langzaam opgebouwd worden.
- Vermijd zoveel mogelijk de volgende gedragingen/bewegingen: zo min mogelijk trappenlopen, in en uit dingen springen, het liefst geen balletjes/stokken gooien.
- Voeding: tegenwoordig zijn er hele goede voeders op de markt voor dieren met gewrichtsproblemen. Aan de ene kant hebben ze een aangepast energiegehalte om overgewicht te voorkomen en aan de andere kant bevatten ze stoffen die de gewrichten ondersteunen (zoals de goede vetzuren en glucosamides)
- Pijnbestrijding en ontstekingsremmers . Als een hond ondanks alle maatregelen duidelijk last van zijn achterhand heeft is het verstandig om pijnstillers te gaan geven. Dit kan tijdelijk, maar het kan ook levenslang gegeven worden. Naast pijnstilling zorgt het ook voor remming van de ontsteking, die vaak plaatst vindt in de heupen door de continu irritatie. Door een onderdrukking van de ontsteking gaan de gewrichten ook minder snel achteruit.
Hoe kan HD voorkomen worden?
Omdat HD niet optimaal genezen kan worden, moet HD zoveel mogelijk voorkomen worden. De rasverenigingen spelen hierbij een grote rol, vanwege de erfelijke factor van HD. Honden die bestemd zijn voor de fokkerij, hun familie en nakomelingen moeten worden gecontroleerd op HD door middel van röntgenfoto’s
Bij de aanschaf van een hond moet u zich realiseren dat bij vrijwel alle grotere en middelgrote rassen HD voorkomt. Men kan helaas nooit een volledige garantie geven dat een pup geen HD ontwikkelt, zelfs al fokt men uitsluitend met HD-vrije dieren.
Indien u een pup aanschaft van een ras waarbij HD voorkomt is het zeer aan te bevelen dat u de omstandigheden waaronder uw pup opgroeit zo voordelig mogelijk laat zijn.
- Goede voeding en vooral niet te veel voeding! Hoe harder een hond groeit, hoe groter de kans op botafwijkingen.
- Geen overmatige belasting van de heupgewrichten: geen traplopen, geen balspelletjes, niet springen, geen trekspelletjes. Vaak naar buiten is heel goed, maar te lange wandelingen zijn niet verstandig.
Naarmate de pup opgroeit kunnen de heupgewrichten steeds meer belast worden, hoewel traplopen en balspelen altijd een zware belasting zullen blijven. Zwemmen is een zeer goede beweging voor de heupen, maar hiervoor moet u een plek zoeken waar de hond gemakkelijk in en uit het water kan komen.